Folik Asit Nedir? Folik Asit Kaç Olmalı? Yüksekliği Ve Düşüklüğü Nedenleri

Halk arasında folat Folik asit vücutta çok farklı görevlere sahiptir. Vücudun yeni hücreler üretmesinde ve üretilen hücrelerin korumasında yardımcı olur. Diğer bir fonksiyonu ise kansere neden olabilecek DNA değişikliklerini önlemektir. Kemik iliğinde kırmızı ve beyaz kan hücresi yapımı, karbonhidratların enerjiye dönüştürülmesi ve DNA ile RNA üretimi için gereklidir.

Özellikle kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda kilit rol oynar. Folik asit eksikliği, hem yetişkinlerde hem de çocuklarda megaloblastik anemi olarak bilinen bir kansızlık türünün nedenidir.

Folik Asit Nedir?

Folik asit proteinlerin yapıtaşı olan aminoasitlerin birbirine dönüşmesini sağlar, DNA yapısındaki nükleik asitlerin yapımında ve kan hücrelerinin yapımı ve çoğalmasında etkilidir.

Bebeğinizin vücudunda ilk gelişen sistemlerden biri sinir sistemidir ve folik asit özellikle sinir sisteminin gelişiminde önemli bir rol oynar. Hamilelik döneminde folik asitten yetersiz beslenen gebelerin bebeklerinde sinir tüp bozukluğu (nöral tüp defekti) hastalığı olan spina bifida görülmektedir.

Spina bifida, beyin ve omuriliği oluşturacak olan tüpün embriyonunun gelişimi sırasında düzgün kapanamaması sonucu meydana gelir. Embriyonun nöral tüpünün kapanması hamileliğin ilk dönemlerinde gerçekleşir.

Folik Asit Faydaları

Folik asit vücuttaki fonksiyonların devamlılığı için son derece önemlidir. Folik asit, vücuda oksijen sağlayan sağlıklı kan hücrelerinin oluşmasına yardımcı olur. Folik asit eksikliği ile birlikte yorgunluk, halsizlik ve soluk bir ten rengi meydana gelebilir.

Folik asit, DNA ve diğer genetik materyallerin sentezlemesi, onarımı ve hücrelerin bölünmesi için de oldukça önemlidir. Özellikle hamileliklerde folik asit eksikliği spina  bifida ve anensefali gibi nöral tüp düzensizliklerine yol açabilir.

Folik asiti gün içerisinde tükettiğiniz besinlerden alabileceğiniz gibi aynı zamanda hekiminizin önerdiği ölçüde ilaç olarak da kullanabilirsiniz.

Folik asitin yeterli düzeyde olması birçok hastalığa karşı koruma sağlamaktadır.

Depresyon

Folik asiti düşük olan kişilerin depresyona daha yatkın olduğu gözlemlenmektedir. Bununla birlikte, folik asit takviyeleri almak depresyon ilaçlarını daha etkili hale getirebilir.

Otizm

Bazı araştırmalar, hamilelikten önce ve hamilelik sırasında folik asit almanın bebeğin otizme yakalanma olasılığını azaltabileceğini düşündürmektedir. Bununla birlikte, çalışma sonuçları kesin değildir ve folik asidin potansiyel rolünü belirlemek için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Romatoid artrit

Doktorlar romatoid artriti desteklemek için folik asit kullanılmasını tavsiye edebilir. Folik asit takviyeleri almanın bu yan etkileri büyük oranda azaltabileceğini düşündürmektedir.

Folik Asit Hangi Besinlerde Bulunur?

Özellikle bebek sahibi olmayı planlıyorsanız, gebe kalmadan önceki aylarda folik asit tabletleri almanız önemlidir. Hamilelik öncesinde folik asit kullanılması, gelecekte dönemde bebeğin spina bifida gibi sinir tüpü kusurlarına karşı korumasını sağlar. 

Folik asiti 2 ila 3 aylık periyotlarda tablet şeklinde kullanabilirsiniz. Ayrıca folik asidin doğal formu olan ve folat içeren besinleri daha fazla tüketmeye çalışabilirsiniz. İçerisinde folik asit içeren bazı besinler ise şöyledir;

• Baklagiller
• Kuşkonmaz
• Yumurta
• Kuru fasulye
• Ay çekirdeği
• Domates suyu
• Maydanoz, nane, kişniş
• Çilek
• Pancar
• Turunçgiller
• Brüksel lahanası
• Brokoli
• Ispanak
• Yumurta
• Soya Fasulyesi
• Kereviz
• Ceviz
• Tahin
• Fındık
• Ciğer
• Buğday
• Papaya
• Muz
• Avokado

Hamilelikte Folik Asit

Hamile kalmayı planlayan kadınların mutlaka folik asit almaları gerekmektedir. Hamileliğin ilk trimesterinde 4000 mcg folik asit alımı önerilir. Doğurganlık çağındaki bebek isteyen yetişkin kadınlara ise 400 mcg folik asit alımı önerilmektedir.

Folik asit yetersizliğinde aynı zamanda megaloblastik anemi görülür. Megaloblastik anemi kemik iliğindeki kan hücrelerinin normalden büyük olması ile karakterize bir kansızlık türüdür. Temelinde folik asit ve B12 vitamini yetersizliği yer alır.  Folik asit yetersizliğine C vitamini ve folik asit içeren besinlerden fakir bir diyet ve yanlış pişirme yöntemleri de neden olabilir.

Folik asitin en iyi kaynakları balık, yumurta, karaciğer, yeşil sebzeler, yeşil mercimek, tam tahıllı besinler, ceviz içi ve portakaldır.

Folik asit suda eriyen bir vitamin olduğu için besinlerin uzun süre pişirilmesi, sebze yemeklerine su eklenerek pişirme sularının dökülmesi folik asit kaybına neden olur. Bu nedenle besinlere uyguladığınız pişirme yöntemlerine dikkat etmelisiniz.

Besinlerde Folik Asit

Demir

Vücudumuzdaki demirin üçte ikisi kanda oksijen taşıyan hemoglobinin bileşiminde bulunur. Yapısında demiri barındıran hemoglobin akciğerlerden hücrelere oksijen, hücrelerden akciğerlere karbondioksit taşır. Demir bağışıklık sistemi ve zihinsel performans için de gereklidir.

Gebelik döneminde demir ihtiyacı artarak günlük ortalama 25 mg/gün demir olarak alınması gerekir. Bu ihtiyacın karşılanabilmesi için kırmızı et ve türevleri, yumurta, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, kuru üzüm ve kuru incir gibi demirden zengin besinlerin tüketimi arttırılmalıdır.

Bütün gebelere hamilelik döneminde hem bebek hem de plasenta ortalama 3 kat artan kan hacmi nedeniyle demire ihtiyaç duyar. Demir hamilelik döneminde kan yapımına destek olur.

En iyi demir kaynakları kırmızı et, yumurta, üzüm ve dut pekmezi, kuru meyveler, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller ile fındık, fıstık gibi yağlı tohumlardır.

Hayvansal kaynaklı besinlerden alınan demirin bitkisel kaynaklı besinlerle alınan demire göre biyoyararlılığı daha fazladır. Yani vücudumuzda daha fazla oranda emilir ve kullanılır.

Hamilelikte demirin yetersiz alınması kansızlık, yorgunluk, iştahsızlık ve baş dönmesine neden olabilir. Yetişkinlerde günlük demir ihtiyacı 15mg iken hamilelikte bu değerin 2 katına çıkarılması önerilmektedir. Sadece besinlerden bu miktara ulaşmak biraz zor olabilir. O nedenle özellikle gebeliğin 2. yarısından itibaren diyete ek koruyucu olarak günde 30mg’lık demir eklenmesi önerilmektedir.

Kepekli besinlerde bulunan tanen denilen bileşikler besinlerdeki demirin kullanılmasını engeller. Bu nedenle aşırı tahıla dayalı beslenmede demir eksikliği görülebilir. Bunun yanında diyetle fazla kalsiyum alımı da demir emilimini olumsuz etkiler. Eğer demir eksikliği anemisi (kansızlık) varsa demir içeren kırmızı et, yumurta gibi besinlerin yanında süt ve süt ürünlerini tüketmeyin.

Demirden zengin olan besinler C vitamini içeren yiyeceklerle birlikte tüketildiğinde demirin vücutta kullanılabilirliği artar.

Etleri sebzelerle birlikte sote veya etli sebze yemeği olarak tüketebilirsiniz ya da yumurtanızın yanında portakal suyu, sivri biber gibi iyi bir C vitamini içeren meyve sebze tüketebilirsiniz.

Besinlerde Demir

Belirtiler

Folik Asit Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Folik asit eksikliği anemiye neden olabilir. Anemi, çok az sayıda RBC'ye sahip olan  bir durumdur. Anemi, dokuları ihtiyaç duyduğu oksijenden mahrum edebilir. Folik asit özellikle çocuk doğurma çağındaki kadınlar için son derece önemlidir. Hamilelik sırasında folik asit eksikliği bebeğin anomalili doğmasına  yol açabilir.

Folik asit besin yoluyla alınabilir.  Birçok gıdadan folik asit temin edilebilir. Folik asit, vücudun kırmızı kan hücreleri yaratmasına yardımcı olan bir B vitaminidir. Eğer vücudunuzda yeterli kırmızı kan hücreleri yoksa bu durum anemiye yol açar. 

Kırmızı kan hücrelerinin görevi vücudun gerekli tüm bölgelerine oksijen taşımaktır. Anemi olduğunda, kan tüm doku ve organlara yeterince oksijen sağlayamaz. Yeterli oksijen olmaması durumunda ise, vücut olması gerektiği gibi çalışamaz.

Ayrıca düşük miktardaki folik asit seviyeleri de megaloblastik anemiye neden olabilir. Bu durum da, kırmızı kan hücreleri normalden daha büyüktür ve şekil itibariyle yuvarlak değil oval şekilde görülürler. Bu kırmızı kan hücreleri normal kırmızı kan hücreleri kadar uzun yaşarlar.

Folik asitin görülen bazı belirtileri ise aşağıdaki gibidir;

• Yorgunluk
• Ağız yaraları
• Dil şişmesi
• Büyüme sorunları

Folik asit eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan anemi belirtileri ise:

• Yorgunluk
• Zayıflık
• Aşırı uyku
• Soluk cilt
• Nefes darlığı
• Sinirlilik

Tanı Yöntemleri

Folat Eksikliği Anemisi Nasıl Teşhis Edilir?

Hekim tarafından tıbbi geçmişiniz aldıktan ve fizik muayeneniz yapıldıktan sonra, anemiye  neden olan sebepler düşünebilir. Folik asit eksikliğinin net tanısı yapılacak birkaç kan testi ile netleştirilebilir.  Eğer sindirim problemine bağlı bir durum söz konusu ise baryum testi istenebilir.