Kıbrıs Sorunu'nun çözümü yönündeki en önemli dönemeçlerden olarak nitelendirilen 1977-1979 Doruk Anlaşmaları Kıbrıstaki, Kıbrıslı Türklerin ve ayni zamanda Kıbrıslı Rumların çözüm adına karşılaştıkları ilk en önemli girişim olarak kayıtlara geçmiştir. Doruk Anlaşmaları Çözüm Parametreleri'ni de ortaya koymuştur.
1975 yılında Viyana’da 6 tur görüşme yapılmış ve bu görüşmelerde soruna federal bir çözüm bulunması konusu ele alınmıştı.
6. turdan sonra görüşmelerin çıkmaza girmesi üzerine, 1.5 yıl kadar sonra, kilitlenmeyi çözmeyi amaçlayan Cumhurbaşkanı Denktaş, BM Genel Sekreteri Waldheim’a Makarios’la buluşma önerisi yapmıştır.
Cumhurbaşkanı Denktaş’ın bu önerisi epeyi zorlanmadan sonra, Rum toplumu lideri Makarios tarafından kabul edildi.
Görüşme, 12 Şubat 1977 tarihinde yapıldı.
1977 Doruk Anlaşması
BM Genel Sekreterinin gözetiminde yapılan görüşmelerde 4 maddelik bir ilke anlaşması imzalanmıştır.
1) Kıbrıs Cumhuriyeti bağımsız, bağlantısız ve iki toplumlu olmalıdır.
2) Her toplumun yönetimi altındaki topraklar, ekonomik ve toprak verimliliği ile toprak mülkiyeti esasları ışığında görüşülmelidir.
3) Dolaşma, yerleşme özgürlüğü, mülkiyet hakkı gibi prensip meseleleri müzakereye açıktır. Bunların görüşülmesinde iki toplumlu federal sistem ve Türk Toplumu yönünden doğabilecek güçlükler de dikkate alınacaktır.
4) Federal hükümetin görev ve yetkileri, devletin birliği ve devletin iki toplumlu mahiyetini koruyacak şekilde olacaktır.
1979 Doruk Anlaşması
Makarios’un ölümünden sonra, yine Denktaş’ın önerisi ile yeni bir doruk anlaşması gerçekleşmiştir. Rum Toplumu Lideri Kiprianu ile Cumhurbaşkanı Denktaş arasında imzalanan 19 Mayıs 1979 tarihli 10 maddelik anlaşma da şöyledir:
1) Toplumlararası görüşmeler 15 Haziran 1979’da yeniden başlayacaktır.
2) Görüşmelerin temeli Denktaş-Makarios anlaşması ve BM’in Kıbrısla ilgili kararları olacaktır.
3) Cumhuriyetin tüm yurttaşlarının insan haklarına ve temel özgürlüklerine saygı gösterilmelidir.
4) Görüşmeler tüm toprak ve anayasa konularını kapsayacaktır.
5) Maraş’la ilgili bir anlaşmaya varılması halinde, diğer yörelerle ilgili anlaşma beklenmeden Maraş açılacaktır.
6) Görüşmelerin sonucunu olumsuz şekilde etkileyecek hareketlerden kaçınılması ve iyi niyet, karşılıklı güven ve olağan koşullara dönüşü kolaylaştırabilecek pratik önlemler alınmalıdır.
7) Kıbrıs Cumhuriyeti askerden arındırılacaktır.
8) Cumhuriyetin bağımsızlığı, egemenliği, toprak bütünlüğü ve bağlantısızlığı, bir başka ülke ile kısmen veya bütün olarak birleşmesi veya taksim ve ayrılmanın herhangi bir şekline karşı gereken garantiler olacaktır.
9) Görüşmeler gecikmelerden kaçınılarak sürekli ve temelli bir şekilde sürdürülecektir.
10) Toplumlararası görüşmeler Lefkoşa’da yapılacaktır.
Bu anlaşmadan sonra başlayan toplumlararası görüşmeler, Rumların BM Genel Kuruluna başvurdukları Mayıs 1983 yılına kadar kesintilerle devam etmittir.
Mayıs 1983’de Rum liderliğinin konuyu tek yanlı alarak BM Genel Kurulu’na götürerek, Türk halkının gıyabında haksız bir karar çıkartması, Türk halkının 15 Kasım 1983’de kendi bağımsız devletini ilan etmesiyle yanıtlanmıştır.
Yorum Yazın